Zadnja gora in zadnje besede Jerzyja Kukuczke: alpinistov dnevnik kot panorama in oligoptikon
DOI:
https://doi.org/10.3986/pkn.v45.i1.07Ključne besede:
literatura in alpinizem, poljska književnost, alpinistična literatura, dnevnik, pripovedna tehnika, oligoptikon, panorama, Kukuczka, JerzyPovzetek
Med svojo zadnjo odpravo in tik pred smrtjo na južni steni Lotseja je svetovno znani alpinist Jerzy Kukuczka pisal dnevnik, ob katerem se porajajo vprašanja o notranji motivaciji alpinistov pa tudi o naravi alpinistične literature, žanra, ki mu ta dnevnik pripada. Lakonični slog dnevnika nakazuje, rečeno s termini Philippa Lejeuna, nevidno galaksijo neizgovorjenega in neznanega konteksta onkraj teksta. V tem članku dnevnik ni reduciran na literarni tekst, pač pa obravnavan kot logično orodje, ki vzpostavlja določen kulturni model sveta. S pomočjo antropološkega koncepta kolektiva je Kukuczkov dnevnik analiziran kot nekakšen ontološki posrednik med naravo in kulturo. Z gledišča, ki ga je razvil Bruno Latour, lahko v tem dnevniku vidimo tako oligoptikon kakor panoramo, saj bogastvo delnega omrežja kolektivov, ki nastaja v procesu plezanja, kombinira s splošnim pogledom na prizorišče kot na substancialno entiteto gore.
Literatura
Descola, Philippe. <em>Beyond Nature and Culture</em>. Trans. Janet Lloyd. Chicago, IL: The University of Chicago Press, 2014.
Dilley, Roy. “Introduction.” <em>The Problem of Context</em>. Ed. Roy Dilley. New York, NY: Berghahn Books, 1999. 1–46.
Gillman, Peter, and Leni Gillman. <em>The Wildest Dream: The Biography of George Mallory</em>. Seattle, WA: Mountaineers Books, 2000.
Gondowicz, Jan. “Książka-nie-książka.” <em>Bularz ’91</em>. Eds. Danuta Hołata and Wacław Sonelski. Gliwice: Klub Wysokogórski, 1991. 133.
Grebowicz, Margret. <em>Mountains and Desire</em>. London: Repeater Books, 2021.
Hołata, Danuta. “What the Expedition Book Descended From.” <em>Bularz ’91</em>. Eds. Danuta Hołata and Wacław Sonelski. Gliwice: Klub Wysokogórski, 1991. 73–83.
Kaliszuk, Przemysław. “‘Wyprawa egzotyczna o charakterze odkrywczym’ albo ‘wyniosła pielgrzymka’. Andyjskie szczyty, polski alpinizm i opowieści o eksploracji gór w I połowie XX wieku.” <em>Wielogłos</em> 46.4 (2020): 87–113.
Kolbuszewski, Jacek. “Quo vadis, literaturo górska?” <em>Taternik</em> 37.1 (1961): 23–24.
<em>Królowa. Lhotse ’89. Z archiwum Jerzego Kukuczki. Vol. II</em>. Ed. Katarzyna Zioło. Katowice: Fundacja Wielki Człowiek, 2019.
Kukuczka, Jerzy. <em>Challenge the Vertical</em>. Trans. Danuta Hołata-Loetz. Katowice: The Great Man Foundation, 2015.
Kukuczka, Jerzy. <em>Mój pionowy świat</em>. Katowice: Mac System Maciej Kukuczka, 2008.
Kurtyka, Voytek. “The Path of the Mountain.” Trans. Danuta Hołata. <em>Bularz: Przegląd Filmów Górskich – Festival of Mountaineering Films</em>. Gliwice: Klub Wysokogórski, 1988–1989. 37–43.
Latour, Bruno. <em>Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory</em>. Oxford: Oxford University Press, 2005.
Lejeune, Philippe. <em>On Diary</em>. Eds. Jeremy D. Popkin and Julie Rak. Trans. Katherin Durnin. Honolulu, HI: University of Hawai’i Press, 2009.
Lévi-Strauss, Claude. “The Structural Study of Myth.” <em>The Journal of American Folklore</em> 68.270 (1955): 428–444.
Matuszyk, Andrzej. <em>Humanistyczne podstawy teorii sportów przestrzeni (na podstawie alpinizmu)</em>. Krakow: AWF, 1996.
Mousalimas, S. A. “The Concept of Participation in Lévy-Bruhl’s ‘Primitive Mentality’.” <em>Journal of the Anthropological Society of Oxford</em> 21.1 (1990): 33–46.
Osiecki, Stefan. “Parę wspomnień…” <em>Taternik</em> 18.1 (1934): 74.
Pacukiewicz, Marek. <em>Grań kultury. Transgresje alpinizmu</em>. Krakow: Universitas, 2012.
Pacukiewicz, Marek. “‘Inaccessible Background’: Prolegomena to the Studies of Polish Mountaineering Literature.” <em>Metamorphoses of Travel Writing</em>. Eds. Grzegorz Moroz and Jolanta Sztachelska. Newcastle: Cambridge Scholars Publishing, 2010. 218–231.
Rak, Julie. “Dialogue with the Future: Philippe Lejeune’s Method and Theory of Diary.” <em>On Diary</em>. Author Philippe Lejeune. Eds. Jeremy D. Popkin and Julie Rak. Trans. Katherin Durnin. Honolulu, HI: University of Hawai’i Press, 2009. 16–26.
Singer, Armand E. “Introduction.” <em>Essays on the Literature of Mountaineering</em>. Ed. Armand E. Singer. Morgantown, WV: West Virginia University Press, 1982. vii–xv.
Szczepański, Jan Józef. “Literatura alpinistyczna.” <em>Taternik</em> 34.1 (1958): 4–7.
Škarja, Tone. “Priznanja.” <em>Planinski vestnik</em> 117.7–8 (2017): 38–39.
Trzeszewski, Roman. “Sam na lodowcu.” <em>W górach Alaski i Kanady</em>. Katowice: Wydawnictwo “Śląsk”, 1977. 167–190.
Tumidajewicz, Zbigniew. “Could Polish Climbing Literature Be Less Bad.” <em>Bularz ’91</em>. Eds. Danuta Hołata and Wacław Sonelski. Gliwice: Klub Wysokogórski, 1991. 110.
Turner, Victor. <em>Dramas, Fields and Metaphors: Symbolic Action in Human Society</em>. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1974.
Żuławski, Wawrzyniec. <em>Sygnały ze skalnych ścian. Tragedie tatrzańskie. Wędrówki alpejskie. Skalne lato</em>. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1985.
Dilley, Roy. “Introduction.” <em>The Problem of Context</em>. Ed. Roy Dilley. New York, NY: Berghahn Books, 1999. 1–46.
Gillman, Peter, and Leni Gillman. <em>The Wildest Dream: The Biography of George Mallory</em>. Seattle, WA: Mountaineers Books, 2000.
Gondowicz, Jan. “Książka-nie-książka.” <em>Bularz ’91</em>. Eds. Danuta Hołata and Wacław Sonelski. Gliwice: Klub Wysokogórski, 1991. 133.
Grebowicz, Margret. <em>Mountains and Desire</em>. London: Repeater Books, 2021.
Hołata, Danuta. “What the Expedition Book Descended From.” <em>Bularz ’91</em>. Eds. Danuta Hołata and Wacław Sonelski. Gliwice: Klub Wysokogórski, 1991. 73–83.
Kaliszuk, Przemysław. “‘Wyprawa egzotyczna o charakterze odkrywczym’ albo ‘wyniosła pielgrzymka’. Andyjskie szczyty, polski alpinizm i opowieści o eksploracji gór w I połowie XX wieku.” <em>Wielogłos</em> 46.4 (2020): 87–113.
Kolbuszewski, Jacek. “Quo vadis, literaturo górska?” <em>Taternik</em> 37.1 (1961): 23–24.
<em>Królowa. Lhotse ’89. Z archiwum Jerzego Kukuczki. Vol. II</em>. Ed. Katarzyna Zioło. Katowice: Fundacja Wielki Człowiek, 2019.
Kukuczka, Jerzy. <em>Challenge the Vertical</em>. Trans. Danuta Hołata-Loetz. Katowice: The Great Man Foundation, 2015.
Kukuczka, Jerzy. <em>Mój pionowy świat</em>. Katowice: Mac System Maciej Kukuczka, 2008.
Kurtyka, Voytek. “The Path of the Mountain.” Trans. Danuta Hołata. <em>Bularz: Przegląd Filmów Górskich – Festival of Mountaineering Films</em>. Gliwice: Klub Wysokogórski, 1988–1989. 37–43.
Latour, Bruno. <em>Reassembling the Social: An Introduction to Actor-Network-Theory</em>. Oxford: Oxford University Press, 2005.
Lejeune, Philippe. <em>On Diary</em>. Eds. Jeremy D. Popkin and Julie Rak. Trans. Katherin Durnin. Honolulu, HI: University of Hawai’i Press, 2009.
Lévi-Strauss, Claude. “The Structural Study of Myth.” <em>The Journal of American Folklore</em> 68.270 (1955): 428–444.
Matuszyk, Andrzej. <em>Humanistyczne podstawy teorii sportów przestrzeni (na podstawie alpinizmu)</em>. Krakow: AWF, 1996.
Mousalimas, S. A. “The Concept of Participation in Lévy-Bruhl’s ‘Primitive Mentality’.” <em>Journal of the Anthropological Society of Oxford</em> 21.1 (1990): 33–46.
Osiecki, Stefan. “Parę wspomnień…” <em>Taternik</em> 18.1 (1934): 74.
Pacukiewicz, Marek. <em>Grań kultury. Transgresje alpinizmu</em>. Krakow: Universitas, 2012.
Pacukiewicz, Marek. “‘Inaccessible Background’: Prolegomena to the Studies of Polish Mountaineering Literature.” <em>Metamorphoses of Travel Writing</em>. Eds. Grzegorz Moroz and Jolanta Sztachelska. Newcastle: Cambridge Scholars Publishing, 2010. 218–231.
Rak, Julie. “Dialogue with the Future: Philippe Lejeune’s Method and Theory of Diary.” <em>On Diary</em>. Author Philippe Lejeune. Eds. Jeremy D. Popkin and Julie Rak. Trans. Katherin Durnin. Honolulu, HI: University of Hawai’i Press, 2009. 16–26.
Singer, Armand E. “Introduction.” <em>Essays on the Literature of Mountaineering</em>. Ed. Armand E. Singer. Morgantown, WV: West Virginia University Press, 1982. vii–xv.
Szczepański, Jan Józef. “Literatura alpinistyczna.” <em>Taternik</em> 34.1 (1958): 4–7.
Škarja, Tone. “Priznanja.” <em>Planinski vestnik</em> 117.7–8 (2017): 38–39.
Trzeszewski, Roman. “Sam na lodowcu.” <em>W górach Alaski i Kanady</em>. Katowice: Wydawnictwo “Śląsk”, 1977. 167–190.
Tumidajewicz, Zbigniew. “Could Polish Climbing Literature Be Less Bad.” <em>Bularz ’91</em>. Eds. Danuta Hołata and Wacław Sonelski. Gliwice: Klub Wysokogórski, 1991. 110.
Turner, Victor. <em>Dramas, Fields and Metaphors: Symbolic Action in Human Society</em>. Ithaca, NY: Cornell University Press, 1974.
Żuławski, Wawrzyniec. <em>Sygnały ze skalnych ścian. Tragedie tatrzańskie. Wędrówki alpejskie. Skalne lato</em>. Warszawa: Nasza Księgarnia, 1985.
