Razumevanje modernizma v novejši poljski literarni vedi
Ključne besede:
poljska literarna veda, poljska književnost, literarne smeri, modernizem, avantgarda, mlada Poljska, Nycz, Ryszard, Bolecki, WłodzimierzPovzetek
Članek pregledno prikaže razvoj preučevanja in razumevanja poljskega modernizma. Poljska literarna kritika je koncepcijo modernega in modernosti konec 19. stoletja prevzela iz zahodnoevropskega prostora, termin modernizem pa se je v poljski literarni vedi pojavil v prvi polovici 20. stoletja. Sprva se je nanašal na literaturo na prehodu med 19. in 20. stoletjem – bodisi je označeval prvo fazo literature t. i. mlade Poljske bodisi se je nanašal na celotno mladopoljsko obdobje (1890–1918). Novejše literarnovedne študije (R. Nycz, W. Bolecki), zlasti po letu 1990, poljsko literaturo 20. stoletja obravnavajo s širše, anglosaksonske perspektive, pri čemer poljski modernizem postavljajo v kontekst srednje- oz. vzhodnoevropskega prostora in upoštevajo regionalne družbeno-politične in kulturno-zgodovinske dejavnike. R. Nycz, W. Bolecki in M. Dąbrowski med glavne značilnosti oz. specifike poljskega modernizma uvrščajo: neodvisnost in zavračanje utilitarne vloge literature, iskanje bistva oz. esencializem ter konflikt med sodobnostjo in modernizacijo. Zaradi cenzure in zapovedanega socialističnega realizma poljska modernistična literarna dela niso nastajala le na Poljskem, temveč tudi v izseljenstvu. Sodobna poljska literarna veda je obe veji združila, časovno pa modernizem razdelila na tri podobdobja: modernizem mlade Poljske, avantgardo in modernizem po letu 1945.Literatura
Bolecki, Włodzimierz. »Modernizm w literaturze polskiej XX w. (rekonesans)«. Teksty drugie 76.4 (2002): 11–34.
– – –. Modalności modernizmu. Varšava: Instytut Badań Literackich Pan, Akademia Humanistyczna, 2012.
Chmurski, Mateusz. »Modernizm(y) Europy Środkowej. Rekonesans«. Przegląd Filozoficzno-Literacki 36.1–2 (2013): 395–419. Splet. 10. 12. 2016.
Chmurski, Mateusz, Małgorzata Szumna, in Marta Wyka. »Trzy głosy o książce Włodzimierza Boleckiego Modalności modernizmu«. Poznańskie Studia Polonistyczne 20.2 (2014): 310–318. Splet. 10. 12. 2016.
Cieślak-Sokołowski, Tomasz. »Nowe modernizmy. Mapa debat«. Poznańskie Studia Polonistyczne 20.2 (2014): 7–9 in 13–33. Splet. 12. 12. 2016.
Dąbrowski, Mieczysław. Komparatystyka dyskursu/Dyskurs komparatystyki. Varšava: Dom Wydawniczy Elipsa, 2009. 153–88.
Głowiński, Michał, Teresa Kostkiewiczowa, Aleksandra Okopień-Sławińska, in Janusz Sławiński, ur. Słownik terminów literackich. Vroclav: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1998.
Harlamov, Aljoša. Slovenski modernistični roman. Doktorska disertacija. Ljubljana: Filozofska fakulteta, 2016. 6–47.
Hutnikiewicz, Artur. »Europejski modernizm i Młoda Polska«. Młoda Polska. Varšava: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2008. 7–49.
Lipski, Jan Józef. Twórczość Jana Kasprowicza w latach 1891–1906. Varšava: Państwowy Instytut Wydawniczy, 1975. 32.
Mao, Douglas, in Rebecca Walkowitz. »Nowa studia modernistyczne«. Poznańskie Studia Polonistyczne 20.2 (2014): 97–115. V poljščino prevedla Andrzej in Maria Kęsiak. Splet. 10. 12. 2016.
Modernizm(y). Tematska izdaja revije Przegląd Filozoficzno-Literacki 36.1–2 (2013). Splet. 5. 12. 2016.
Modernizowanie modernizmu. Tematska izdaja revije Teksty drugie 5.5–6 (1994).
Możejko, Edward. »Modernizm literacki: niejasność terminu i dychotomia kierunku«. Teksty drugie 5.5–6 (1994): 26–45.
Nycz, Ryszard. »Michał Głowiński i duch nowoczesności«. Teksty drugie 5.5–6 (1994): 1–3.
– – –. Język modernizmu: prolegomena historycznoliterackie. Vroclav: Wydawnictwo Fundacji dla Uniwersytetu Wrocławskiego, 1997.
Odnawianie modernizmu. Tematska izdaja revije Poznańskie Studia Polonistyczne 20.2 (24) (2014). Splet. 5. 12. 2016.
Porębski, Mieczysław. »Moderność, moderna, postmodernizm«. Teksty drugie 5.5–6 (1994): 17–25.
Wyka, Kazimierz. Modernizm polski. Krakov: Wydawnictwo Literackie, 1959.
